Vẻ Đẹp Cổ Kính Của Gạch Xưa Tại Phố Cổ Hội An

Nằm bên dòng sông Thu Bồn thơ mộng, phố cổ Hội An từ lâu đã trở thành biểu tượng văn hóa đặc trưng của miền Trung Việt Nam. Trong hàng trăm năm qua, những viên gạch cổ phủ màu rêu phong vẫn kiên định tạo nên vẻ đẹp trường tồn cho di sản này. Điều đặc biệt là dù trải qua bao biến động thời gian, kỹ thuật chế tác và sử dụng gạch cổ tại đây vẫn được gìn giữ nguyên vẹn như lời nhắn gửi từ quá khứ.

Những bức tường gạch đỏ sẫm tại Hội An không đơn thuần là vật liệu xây dựng. Mỗi viên gạch đều ẩn chứa câu chuyện về quá trình lao động tỉ mỉ của các nghệ nhân xưa. Từ khâu chọn đất sét ven sông có độ dẻo đặc biệt, đến cách nung gạch bằng củi tràm tạo nhiệt độ ổn định trong 15 ngày đêm - quy trình này giúp gạch đạt độ cứng hoàn hảo mà vẫn giữ được độ mềm mại của đường nét. Một số thợ gốm cao tuổi ở làng Thanh Hà kể lại, chính lớp muối biển phủ lên bề mặt gạch khi vận chuyển bằng thuyền đã tạo nên lớp patina độc đáo qua thời gian.

Kiến trúc sư Nguyễn Văn Thành, người đã dành 20 năm nghiên cứu về vật liệu truyền thống Hội An, chia sẻ: "Màu gạch ở đây thay đổi theo từng múi giờ. Buổi sáng sớm chúng mang sắc hồng cam như màu cánh sen, đến trưa chuyển sang đỏ thẫm, và khi hoàng hôn buông xuống lại ánh lên màu đồng cổ kính". Hiệu ứng này được tạo nên bởi sự kết hợp giữa thành phần khoáng chất trong đất sét và kỹ thuật nung thủ công.

Không chỉ dừng lại ở giá trị thẩm mỹ, hệ thống tường gạch dày 40-60cm còn thể hiện trí tuệ ứng phó với khí hậu nhiệt đới. Cấu trúc này giúp điều hòa nhiệt độ tự nhiên, giữ mát vào mùa hè và ấm áp khi đông về. Trong các ngôi nhà cổ, những khe hở giữa các viên gạch được thiết kế có chủ đích để tạo sự thông thoáng mà vẫn đảm bảo độ vững chãi trước gió bão.

Hiện nay, công tác bảo tồn gạch cổ đang đối mặt với nhiều thách thức. Quá trình đô thị hóa khiến nguồn đất sét truyền thống dần cạn kiệt, trong khi kỹ thuật nung gạch thủ công gần như thất truyền. Một số xưởng thủ công đã thử nghiệm phục chế gạch giả cổ bằng công nghệ in phủ bề mặt, nhưng những người yêu di sản nhận xét chúng thiếu đi "linh hồn" của gạch xưa.

Du khách đến Hội An ngày nay vẫn có thể trải nghiệm quy trình làm gạch thu nhỏ tại làng nghề Thanh Hà. Chỉ cần bỏ ra 150.000 đồng, bạn sẽ được tự tay nhào nặn đất sét và nung thành những viên gạch tí hon - món quà lưu niệm độc đáo mang hơi thở lịch sử. Điều thú vị là nhiều khách sạn boutique trong phố cổ đang kết hợp gạch tái chế từ các công trình cũ vào thiết kế nội thất, tạo nên không gian "sống động" giữa quá khứ và hiện tại.

Bảo tàng Văn hóa Dân gian Hội An hiện lưu giữ bộ sưu tập gạch cổ qua các thời kỳ, trong đó có những viên gạch Chăm Pa thế kỷ 12 với hoa văn hình rắn Naga. Các nhà nghiên cứu phát hiện nhiều mảnh gạch vỡ được tái sử dụng làm vật liệu lát sân, chứng tỏ tinh thần tái chế thông minh của người xưa. Một số nghệ nhân trẻ đang thử nghiệm kết hợp gạch cổ với kính màu hiện đại, tạo ra các tác phẩm nghệ thuật đương đại làm sống dậy giá trị di sản.

Khi màn đêm buông xuống, ánh đèn lồng vàng cam phản chiếu lên mặt gạch cổ tạo nên khung cảnh mê hoặc. Tiếng bước chân nhẹ nhàng lướt trên con đường gạch rêu phong như khúc dạo đầu cho hành trình xuyên thời gian. Trong không gian ấy, mỗi viên gạch không còn là vật vô tri - chúng trở thành nhân chứng sống động kể câu chuyện về sự giao thoa văn hóa Việt - Nhật - Hoa, về những thăng trầm của thương cảng quốc tế một thời vang bóng.