Phục Chế Mái Ngói Lưu Ly Hoàng Thành Huế Bằng Công Nghệ Hiện Đại

Trong bối cảnh công tác bảo tồn di sản tại Việt Nam ngày càng được chú trọng, dự án phục chế mái ngói lưu ly tại Hoàng thành Huế đã trở thành điểm sáng thu hút sự quan tâm của giới nghiên cứu và công chúng. Công trình này không chỉ là nỗ lực tái hiện vẻ đẹp kiến trúc triều Nguyễn mà còn thể hiện sự kết hợp tinh tế giữa truyền thống và công nghệ hiện đại.

Theo các tài liệu lưu trữ, mái ngói lưu ly từng là biểu tượng quyền uy của hoàng gia với màu sắc phân cấp rõ rệt: màu vàng cho khu vực tế lễ, màu xanh ngọc dành riêng cho cung điện. Tuy nhiên, sau hơn 200 năm tồn tại, lớp ngói gốc đã hư hại nghiêm trọng do tác động của thời tiết và chiến tranh. Nhóm phục chế đã dành 3 năm để phân tích mẫu vật, nghiên cứu kỹ thuật nung truyền thống kết hợp với phương pháp quét 3D nhằm tái tạo chính xác từng đường cong của mái.

Một thách thức lớn trong quá trình thực hiện là tìm kiếm nguyên liệu phù hợp. Loại đất sét đặc biệt từ làng Phước Tích (Thừa Thiên Huế) - nơi từng cung cấp vật liệu xây dựng cho triều đình - được lựa chọn sau 15 lần thử nghiệm. Công nghệ kiểm soát nhiệt độ bằng cảm biến hồng ngoại giúp duy trì mức nhiệt 1.100°C ±5°C trong suốt 72 giờ nung, đảm bảo độ bền và màu sắc đồng nhất.

Điểm đặc biệt của dự án nằm ở việc bảo tồn 30% viên ngói cổ còn nguyên vẹn. Các chuyên gia Nhật Bản đã hỗ trợ kỹ thuật xử lý rêu bám bằng dung dịch vi sinh, thay thế phương pháp cơ học truyền thống có nguy cơ làm xước bề mặt. Hệ thống khung đỡ bằng hợp kim titan nhẹ được thiết kế ẩn bên trong, vừa chịu lực tốt vừa không làm biến dạng kiến trúc gốc.

Kết quả thu được vượt ngoài mong đợi khi 85% họa tiết trang trí đầu đao được khôi phục nguyên bản nhờ công nghệ in 3D reverse engineering. Phần mái mới có khả năng chống chịu bão cấp 12 và giảm 40% nhiệt lượng hấp thụ so với vật liệu cũ. Dự án đã nhận giải thưởng UNESCO Châu Á - Thái Bình Dương về bảo tồn di sản văn hóa năm 2023.

Quá trình phục chế cũng tiết lộ nhiều bí mật thú vị. Phân tích quang phổ cho thấy màu ngói xanh cổ đạt được nhờ kỹ thuật tráng men có pha bột ngọc lam nghiền mịn - phương pháp từng thất truyền nay được làm chủ lại. Các nghệ nhân đương đại còn sáng tạo thêm lớp phủ nano chống ăn mòn axit mà vẫn giữ được độ bóng tự nhiên.

Thành công của dự án mở ra hướng đi mới cho công tác trùng tu di sản: không sao chép máy móc mà thấu hiểu tinh thần nguyên bản. Mỗi viên ngói phục chế đều được đánh số QR code, cho phép truy xuất thông tin chi tiết về quy trình sản xuất và vị trí lắp đặt. Cách làm này vừa tăng tính minh bạch vừa tạo cơ sở dữ liệu quý giá cho các thế hệ sau.

Từ góc độ văn hóa, việc tái hiện thành công mái ngói lưu ly đã khơi dậy niềm tự hào dân tộc. Lễ hội "Ánh lưu ly" tổ chức hàng năm tại Hoàng thành thu hút hàng chục nghìn du khách, nơi nghệ nhân trình diễn kỹ thuật làm ngói cổ truyền bên cạnh triển lãm công nghệ phục chế. Sự hòa quyện giữa quá khứ và hiện tại trong từng đường nét kiến trúc đang viết tiếp câu chuyện bảo tồn di sản thời đại 4.0.