Lan Can Sắt Nghệ Thuật Tại 36 Phố Phường Hà Nội

Trong mê cung đặc trưng của khu phố cổ Hà Nội, những chiếc lan can sắt uốn lượn tại 36 phố phường đã trở thành chứng nhân lịch sử qua nhiều thế kỷ. Từ góc phố Hàng Đào đến ngã rẽ Hàng Mã, hệ thống hàng rào kim loại này không chỉ là vật dụng bảo vệ mà còn mang trong mình câu chuyện nghệ thuật đầy tinh tế.

Theo các tài liệu lưu trữ tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, kỹ thuật rèn sắt mỹ thuật du nhập vào Hà Nội từ thời Pháp thuộc. Ban đầu được sử dụng cho các công trình công cộng, dần dần nghề thủ công này lan tỏa khắp các xưởng thợ quanh khu vực phố cổ. Điều thú vị là những người thợ bản địa đã kết hợp họa tiết Á Đông với phong cách Art Nouveau châu Âu, tạo nên phong cách độc đáo không nơi nào có được.

Qua ống kính của nhiếp ảnh gia Nguyễn Văn Long - người đã dành 5 năm chụp ảnh tư liệu về các công trình sắt nghệ thuật, chúng ta thấy rõ sự biến đổi của các mẫu hoa văn qua từng giai đoạn. Những đường cong mềm mại hình dây leo trên lan can nhà số 22 Hàng Bồ phản ánh ảnh hưởng thời kỳ Đông Dương, trong khi họa tiết hình quạt xòe ở ngôi nhà 45 Hàng Gai lại mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống.

Công thức pha trộn nguyên liệu của các nghệ nhân xưa cũng là điều đáng chú ý. Thay vì dùng thép công nghiệp, họ kết hợp 70% sắt phế liệu tái chế với 30% đồng thau, tạo ra hợp kim có độ dẻo cao mà vẫn giữ được độ bền theo năm tháng. Kỹ thuật "rèn nguội" độc đáo cho phép tạo hình chi tiết sắc nét mà không cần nung nóng, giữ nguyên lớp patina tự nhiên trên bề mặt kim loại.

Trong chuyến khảo sát thực địa mùa thu 2022, nhóm nghiên cứu từ Đại học Xây dựng Hà Nội đã phát hiện 12 loại hoa văn cổ đang có nguy cơ thất truyền. Đặc biệt nhất là mẫu "tứ linh long - ly - quy - phụng" được chạm nổi trên lan can biệt thự số 38 Hàng Đường, nơi mỗi con vật linh đều được thể hiện qua 36 nét đục tinh xảo.

Những năm gần đây, cộng đồng dân cư phố cổ đã có nhiều sáng kiến bảo tồn. Dự án "Giữ hồn phố nghề" do quận Hoàn Kiếm phát động đã đào tạo 15 thợ trẻ kế thừa kỹ thuật rèn truyền thống. Anh Lê Minh Tuấn (28 tuổi), một trong những người thợ mới, chia sẻ: "Mỗi chi tiết uốn cong cần đến 3 giờ làm thủ công, nhưng chính sự tỉ mỉ đó làm nên linh hồn cho tác phẩm".

Vào những buổi chiều tà, khi ánh nắng xiên qua các thanh lan can tạo thành bức tranh bóng đổ trên mặt đường đá rêu phong, du khách như được chiêm ngưỡng vở kịch ánh sáng sống động. Hiệu ứng thị giác này không chỉ thu hút các nhiếp ảnh gia mà còn trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều bộ sưu tập thời trang đương đại.

Tuy nhiên, thách thức bảo tồn vẫn còn đó. Quá trình đô thị hóa khiến nhiều công trình cũ bị thay thế bằng lan can công nghiệp. Giải pháp ốp tấm composite giả cổ tuy tiết kiệm chi phí nhưng làm mất đi giá trị nguyên bản. Các chuyên gia đề xuất ứng dụng công nghệ scan 3D để lưu trữ mẫu hoa văn, đồng thời phát triển vật liệu mới có khả năng chống ăn mòn mà vẫn giữ được nét thẩm mỹ xưa.

Chiếc lan can sắt không đơn thuần là ranh giới vật lý, mà đã trở thành cầu nối giữa quá khứ và hiện tại. Mỗi đường nét chạm khắc đều ẩn chứa câu chuyện về một thời kỳ vàng son của nghề thủ công Hà Thành. Việc gìn giữ những tác phẩm này chính là bảo tồn bản sắc kiến trúc độc đáo, đồng thời viết tiếp chương mới cho di sản văn hóa phi vật thể của Thủ đô.