Rừng Ngập Mặn Đồng Bằng Sông Cửu Long Và Gỗ Cứng

Nằm ở cực Nam của Việt Nam, hệ sinh thái rừng ngập mặn tại Đồng bằng sông Cửu Long không chỉ là "lá phổi xanh" điều hòa khí hậu mà còn sở hữu nguồn tài nguyên gỗ cứng quý giá. Những cánh rừng này trải dài qua các tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu, Sóc Trăng, tạo thành mạng lưới phòng hộ tự nhiên chống xói lở bờ biển, đồng thời là nơi sinh sống của hàng trăm loài động thực vật đặc hữu.

Gỗ cứng trong hệ sinh thái độc đáo
Khác với các loại rừng nhiệt đới thông thường, rừng ngập mặn ĐBSCL sản sinh nhóm cây gỗ cứng có khả năng chịu mặn đặc biệt. Những giống cây như Đước, Mắm, Vẹt không chỉ có thân gỗ chắc mà còn phát triển hệ rễ chùm phức tạp, giúp ổn định trầm tích và lọc nước biển. Gỗ từ các loài này thường được khai thác để đóng đồ thủ công mỹ nghệ, làm vật liệu xây dựng nhà cửa chống mối mọt, thậm chí ứng dụng trong y học cổ truyền nhờ tính kháng khuẩn tự nhiên.

Thách thức trong bảo tồn và phát triển
Theo số liệu từ Viện Sinh thái nhiệt đới, diện tích rừng ngập mặn khu vực này đã giảm 30% trong 20 năm qua do nạn chặt phá trái phép và chuyển đổi đất nuôi trồng thủy sản. Việc khai thác gỗ cứng thiếu kiểm soát không chỉ làm suy thoái hệ sinh thái mà còn đe dọa sinh kế của cộng đồng địa phương vốn phụ thuộc vào nguồn lợi thủy sản. Hiện tượng xâm nhập mặn ngày càng sâu vào nội địa cũng khiến quá trình tái sinh tự nhiên của rừng gặp nhiều khó khăn.

Giải pháp cân bằng sinh thái - kinh tế
Nhiều dự án phục hồi rừng ngập mặn đang được triển khai theo mô hình "trồng rừng kết hợp". Tại huyện Ngọc Hiển (Cà Mau), người dân được hướng dẫn kỹ thuật tỉa thưa cây trưởng thành để thu hoạch gỗ bền vững, đồng thời trồng bổ sung cây non và nuôi thủy sản dưới tán rừng. Các nhà khoa học từ Đại học Cần Thơ cũng nghiên cứu thành công phương pháp nhân giống cây Đước bằng công nghệ sinh học, rút ngắn thời gian sinh trưởng từ 8 năm xuống còn 5 năm mà vẫn đảm bảo chất lượng gỗ.

Vai trò của cộng đồng địa phương
Những ngư dân sống ven biển đang trở thành "lính canh rừng" tự nguyện. Họ xây dựng hệ thống bẫy camera hồng ngoại để giám sát hoạt động khai thác trái phép, đồng thời phát triển các làng nghề chế tác gỗ thân thiện môi trường. Sản phẩm từ gỗ cứng được xử lý qua công đoạn sấy công nghiệp thay vì phơi tự nhiên truyền thống, giúp tiết kiệm 40% thời gian mà vẫn giữ nguyên vân gỗ tự nhiên.

Triển vọng từ hợp tác quốc tế
Dự án JICA do Nhật Bản tài trợ đã hỗ trợ xây dựng 12 trạm quan trắc đa chức năng dọc bờ biển các tỉnh Trà Vinh, Bến Tre. Hệ thống này không chỉ cảnh báo sớm thiên tai mà còn thu thập dữ liệu về tốc độ phát triển của rừng ngập mặn. Các chuyên gia Hà Lan cũng chia sẻ công nghệ đê mềm kết hợp trồng cây chắn sóng, tạo điều kiện cho rễ cây gỗ cứng bám đất hiệu quả hơn.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, việc bảo tồn rừng ngập mặn ĐBSCL không đơn thuần là nhiệm vụ môi trường mà còn mang ý nghĩa an ninh quốc gia. Bằng cách kết hợp tri thức bản địa với công nghệ hiện đại, nguồn tài nguyên gỗ cứng có thể trở thành động lực phát triển bền vững, vừa bảo vệ được "bức tường xanh" ven biển, vừa tạo ra giá trị kinh tế lâu dài cho các thế hệ tương lai.