Đề Xuất Tỷ Lệ Thanh Toán Cho Các Giai Đoạn Công Trình Cơ Bản

Trong lĩnh vực xây dựng, việc xác định tỷ lệ thanh toán theo từng giai đoạn thi công là yếu tố then chốt để đảm bảo tiến độ và giảm thiểu rủi ro tài chính. Bài viết này phân tích các nguyên tắc cơ bản và đưa ra đề xuất cụ thể về phân bổ tỷ lệ thanh toán phù hợp với đặc thù của công trình cơ bản.

Tầm quan trọng của phân chia tỷ lệ thanh toán
Thực tế cho thấy, hơn 60% tranh chấp trong xây dựng phát sinh từ việc không thống nhất về điều khoản thanh toán. Một kế hoạch phân bổ hợp lý giúp chủ đầu tư kiểm soát dòng tiền hiệu quả, đồng thời tạo động lực cho nhà thầu tập trung hoàn thành các hạng mục trọng điểm. Cần cân đối giữa việc ứng trước vốn và thanh toán theo tiến độ thực tế để tránh tình trạng "đóng băng" ngân sách hoặc thiếu hụt thanh khoản.

Nguyên tắc thiết lập tỷ lệ thanh toán
Theo kinh nghiệm từ các chuyên gia, tổng giá trị ứng trước không nên vượt quá 25% tổng hợp đồng. Giai đoạn thi công móng và kết cấu thường chiếm 45-50% tổng chi phí, do đó cần ưu tiên phân bổ tỷ lệ thanh toán cao hơn cho các công đoạn này. Cần xây dựng cơ chế điều chỉnh linh hoạt dựa trên biên bản nghiệm từng phần và chất lượng công việc đã hoàn thành.

Đề xuất tỷ lệ thanh toán mẫu
Một mô hình phân bổ được nhiều đơn vị áp dụng thành công bao gồm 5 giai đoạn chính:

1. Ứng trước: 15-20% (kèm điều kiện ký quỹ bảo đảm)
2. Sau hoàn thiện móng: 25-30%
3. Xong kết cấu thô: 30-35%
4. Hoàn thiện mặt bằng: 15-20%
5. Nghiệm thu toàn bộ: 5-10%

Yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thanh toán
Quy mô và độ phức tạp của công trình quyết định số lượng giai đoạn thanh toán. Với dự án có giá trị trên 50 tỷ đồng, nên chia thành 7-8 đợt thanh toán thay vì áp dụng mô hình cố định. Điều khoản thanh toán cần ghi rõ cơ chế xử lý khi phát sinh khối lượng phát sinh hoặc trễ tiến độ do nguyên nhân khách quan.

Giải pháp tối ưu hóa quy trình
Áp dụng công nghệ BIM (Building Information Modeling) giúp minh bạch hóa tiến độ thi công, tạo cơ sở khoa học cho việc xác định tỷ lệ thanh toán. Nên thiết lập cơ chế thanh toán lũy tiến theo % khối lượng hoàn thành thực tế thay vì tỷ lệ cố định. Việc kết hợp các khoản thanh toán đình kỳ (mỗi 2 tuần hoặc hàng tháng) với các mốc nghiệm thu quan trọng giúp cân bằng lợi ích của cả hai bên.

Lưu ý pháp lý quan trọng
Cần quy định rõ trách nhiệm bồi thường nếu một bên vi phạm điều khoản thanh toán. Tỷ lệ phạt chậm thanh toán thường được tính theo lãi suất ngân hàng + 2-3%/năm. Trường hợp chủ đầu tư tạm ứng vượt mức quy định, nhà thầu phải cam kết hoàn trả số tiền chênh lệch nếu không hoàn thành nghĩa vụ hợp đồng.

Case study thực tế
Dự án cải tạo cầu đường tại Đồng Nai áp dụng mô hình thanh toán 4 đợt: 20% ứng trước, 40% sau thi công trụ cầu, 30% khi thông xe tạm, và 10% sau nghiệm thu. Cách phân bổ này giúp giảm 35% áp lực tài chính cho chủ đầu tư đồng thời thúc đẩy nhà thầu tập trung nguồn lực vào các hạng mục then chốt.

Việc xây dựng tỷ lệ thanh toán hợp lý đòi hỏi sự am hiểu sâu về kỹ thuật thi công và quản trị rủi ro. Các bên cần thống nhất ngay từ giai đoạn đàm phán hợp đồng, đồng thời linh hoạt điều chỉnh theo diễn biến thực tế của dự án để đảm bảo thành công chung.